همان طور که در مقاله مواد تشکیل دهنده پلاستیک خواندیم ، پلیمر ها یکی از مواد سازنده پلاستیک ها هستند. پیش از شروع توضیحات در خصوص این سوال که پلیمر چیست ؟ باید در خصوص مونومر چیست اطلاعات کافی داشته باشید. مونومر ها اجزای ریز تری از پلیمر هستند. به اینت صورت که این موارد با اتصال به دیگر پلیمر ها را ایجاد میکنند. از طرف دیگر پلاستیک ها از گونه های متفاوتی از پلیمر استفاده میشود. هر کدام از این پلیمر ها جهت مصارف خاصی بکار گرفته شده اند. این تفاوت در اتصالات بین مونومر ها نیز صدق میکند. در ادامه به معرفی پلیمر بیشتر پرداخته شده است.
پلیمر چیست :
پلیمر ها یا نام بزرگ مولکول یا بسپار نیز شناخته میشود. این موارد ، مولکول های بسیار بزرگی که از اتصال چند صد مونومر به یکدیگر میباشند. با تشکیل اتصالات ، زنجیره های بلندی شکل می گیرد. کلمه polymer ریشه یونانی دارد و از کلمه “پلی” به معنای چند و “مر” به معنی بخش یا قسمت تشکیل شده است. از طرفی مونومر ها نیز کوچکترین واحد تکرار شونده پلیمر هستند. و فرآیندی که پلیمر ها را ایجاد میکند به فرآید پلیمرازیسیون نام دارد. در ادامه به توضیح بیشتر در خصوص این فرآیند بسپارش توضیح داده خواهد شد.
فرآیند بسپارش و یا پلیمرازیسیون در ساخت پلیمر :
فرآیند بسپارش به فرآیندی که در طی آن مولکولهای مونومر در کنار هم و در یک عملیات شیمیایی واکنش داده و زنجیره های پلیمری و یا شبکه های سه بعدی را میسازند. بسپارش انواع خیلی متفاوتی دارد و از سیستمهای متفاوتی برای طبقه بندی انها استفاده میشود. در ترکیبات شیمیایی، بسپارش میتواند از طریق انواع مکانیزمهای واکنشی بوجود اید که به دلیل تمایز در گروه های وظیفه ای حاضر در واکنش گرها، پیچیدگی و اثار استریک متفاوتی نیز دارند. در انواع ساده تری از پلیمریزاسیون، آلکین ها با واکنش های ریشه ای غیر پیچیده پلیمرها را بوجود می اورند.
بسپارش واکنش های پیچیده :
در جهت عکس این فرآنید نیز واکنش هایی که شامل جایگزینی گروه کربونیل میشوند، به دلیل نوع بسپارش واکنش گر ها به ترکیبات پیچیده تری نیاز دارند. آلکانها هم قابلیت بسپارش را دارند ولی فقط با کمک اسید های قوی. آلکانها در واکنش های پایه ای بسپارش میشوند و در همین حال ترکیبات مفیدی مانند پلی اتیلن و پلی ونیل کلراید را می سازند که به دلیل کاربردی فراوران سالانه در حجم خیلی بالا و در فرایندهای تولیدی محصولات تجاری مانند لوله ها، عایق سازی و بسته بندی تولید میشوند. علاوه بر ان به پلیمرهایی مانند پلی ونیل کلراید، هومو پلیمر هم می گویند زیرا از زنجیره های طولانی مکرر و یا ساختاری با واحدهای یکسان مونومری ایجاد میشوند. اما پلیمرهایی که از چندین واحد مونومری ساخته شده اند، با نام کوپلیمر شناخته میشوند.
انواع پلیمر ها :
به طور کلی انواع پلیمر ها با توجه به نوع پلاستیک به دو دسته اصلی ترموپلاست و ترموست تقسیم میشوند. هر یک از این دسته ها دارای انواع بسیار زیادی از پلیمر میباشند. در ادامه به معرفی اسامی این پلیمرها خواهیم پرداخته شده است.
انواع پلیمر در دسته ترموپلاست ها :
برخی از انواع مهم آن عبارت اند از :
- پلی اتیلن دانسیته بالا یا همان HDPE
- پلی پروپیلن با نماد (PP)
- پلی بوتیلن (PB)
- پلی وینیل کلراید کلرینه شده (CPVC)
- پلی وینیل استات (PVA)
- پلی استایرن (PS)
- پلی متیل پنتن (PMP)
- آکریلونیتریل بوتادین استایرن (ABS)
- پلی تترافلورواتیلن (PTFE)
- پلی تری فلورو کلرو اتیلن (PTCE)
- پلی وینیلیدن فلوراید (PVDF)
انواع پلیمر در دسته ترموست ها :
برخی از انواع مهم پلیمر در دسته بندی ترموست به صورت زیر میباشد :
- پلی اورتان ها (PUR)
- پلاستیک های فوران
- رزینهای اپو کسی (EP)
پلیمر ها در دسته بندی دیگر به نام الاستومر ها قرار میگیرند که به صورت زیر است.
انواع پلیمر از نوع الاستومر ها :
الاستومرها عمدتاً بعنوان مواد پوشش برج ها،مخازن، تانکها، و لوله ها استفاده می شوند. مقاومت شیمیایی بستگی به نوع رابر و ترکیبات آن دارد. برخی از مهمترین این مواد عبارت اند از :
- رابر طبیعی (NR)
- پلیایزوپرن رابر (PIR)
- رابر استایرن بوتادین (SBR)
- رابر نیتریل (NR)
- وتیل رابر (IIR)
نتیجه گیری :
پلیمر ها با نام دیگر بزرگ مولکول شناخته میشوند. بزرگ مولکول ها یکی از مواد تشکیل دهنده پلاستیک ها هستند. پلیمر ها نیز توسط اتصالات مونومر ها به هم ایجاد میشوند. فرآیندی که در آن پلیمر ها ایجاد میشود به نام پسپارش یا همان پلیمرازیسیون شناخته میشود که در انواع مختلف پلیمر متفاوت میباشد.